ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

Ν. ΣΙΔΕΡΗΣ
Το μάθημα περιλαμβάνει δύο μέρη:
Στο πρώτο, παρουσιάζονται οι θεμελιώδεις προσεγγίσεις και έννοιες της
Ψυχανάλυσης: Ο κόσμος σαν προσωπική κατασκευή. Δομή και λειτουργία του
ψυχισμού. Το φροϋδικό ασυνείδητο – τεκμηρίωση της ύπαρξης μιας «άλλης
σκηνής». Το ασυνείδητο – δομή και λειτουργία. Προσωπική ιστορία, απώθηση,
σύμπτωμα – Το παιχνίδι του σημαίνοντος. Το διχασμένο υποκείμενο. Η
εσωτερική διγλωσσία. Το όνειρο «βασιλική οδός προς το ασυνείδητο» – Τυπικά
όνειρα – Προς την οιδιπόδεια προβληματική. Δομή και δυναμική του
οιδιπόδειου συμπλέγματος. Ένα θεμελιώδες τρίπτυχο της ψυχικής λειτουργίας:
Ανάγκη – Επιθυμία – Αίτημα. Η φαντασίωση και η επιθυμία. Άγχος, μηχανισμοί
άμυνας, σύμπτωμα. Μετουσίωση – Δημιουργία – Έργο. Η φαντασίωση, υπόστρωμα
του κόσμου του υποκειμένου.
Στο δεύτερο, αναπτύσσεται μια ψυχαναλυτική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής
πράξης, με οδηγό την έννοια της φαντασίωσης. Βασικά της σημεία:
Αρχιτεκτονική είναι η φαντασίωση του αρχιτέκτονα διατυπωμένη στη γλώσσα της
κατασκευής.
Η φαντασίωση είναι το υπόβαθρο για τον κόσμο του υποκειμένου ¾κόσμος
πραγματικός και φανταστός, συναντημένος και κατασκευασμένος.
Μέσα από τη φαντασίωση βρίσκει μορφή η επιθυμία, σημαίνονται και
επενδύονται τα πράγματα του κόσμου.
Ο αρχιτέκτονας παράγει φαντασιώσεις προκειμένου να επανορθώσει ή να
αναπλάσει έναν κόσμο ατελή ή ημιτελή. Σε κάθε ψυχή αρχιτέκτονα, εν αρχή
είναι πάντα ορισμένα ερείπια.
Η γλώσσα της κατασκευής πλαισιώνει και καταναγκάζει τη μορφοποίηση της
φαντασίωσης του αρχιτέκτονα. Στις συνιστώσες της περιλαμβάνονται
περιορισμοί, προσδιορισμοί και κώδικες φυσικοί, τεχνολογικοί, πρακτικοί,
οικονομικοί, κοινωνικοί, ιστορικοί, πολιτικοί, θεσμικοί, πολιτισμικοί,
επικοινωνιακοί, ψυχολογικοί… Κομβικός οργανωτής της δε, η συνάντηση με τον
Άλλον.
Δυνάμει αρχιτεκτονικά συμπτώματα αυτής της συνάντησης ¾της δύσκολης
διαλεκτικής που διέπει τέτοιες συναντήσεις: Αγλωσσία, αλαλία, διγλωσσία,
αμορφία, στερεοτυπία, εμμονή…
Ευτυχής καρπός της δύσκολης συνάντησης, ωστόσο, το κατασκευασμένο έργο.
Όπου ενσαρκώνεται για τον αρχιτέκτονα, αναγνωρίσιμη, η ίδια η
υποκειμενικότητά του ¾το σημαίνον κτίσμα. Εκεί η γλώσσα της κατασκευής
μετουσιώνεται η ίδια σε χώρο της δημιουργίας, προσφέροντας και στη
φαντασίωση τον ευνοϊκότερο τρόπο ύπαρξής της: Συνάντηση με τα πράγματα ¾με
ρίσκο κι απόλαυση.
Η συνάντηση Αρχιτεκτονικής και Ψυχανάλυσης επιτρέπει τη μετάβαση από μία
Αρχιτεκτονική των Αναγκών σε μία Αρχιτεκτονική της Επιθυμίας.

1
ΝΙΚΟΣ ΣΙΔΕΡΗΣ
ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΙΞΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
Εστιγμένος είναι ο χώρος όταν η μορφολογία του και οι συντεταγμένες του
περιγράφονται και επαρκώς καθορίζονται και προσδιορίζονται σε ένα
συγκεκριμένο επίπεδο, μέσω κατάλληλων συμβολικών κωδίκων. Παραδείγματα:
Σχεδιάγραμμα των δρόμων μιάς πόλης. Το General Positioning System. Κάτοψη –
όψεις. Οι όροφοι ως προς τον ανελκυστήρα. Ταχυδρομικές και ηλεκτρονικές
διευθύνσεις. Μέγεθος ενδυμάτων και υποδημάτων... “Πού βρίσκεται η αίθουσα
χορού Τάδε;”
Παρεστιγμένος είναι ο χώρος όταν περιγράφεται και προσδιορίζεται, ολικά ή
μερικά αλλά αποφασιστικά, μέσω προσφυγής σε φαντασιακές κατασκευές,
τοποσημάνσεις, συντεταγμένες και προβολές. Παραδείγματα: Ο Χριστόφορος
Κολόμβος ονειρεύεται να ανακαλύψει από άλλο δρόμο τις “Δυτικές Ινδίες”.
“Κάποτε, εδώ θα υψώνονται, αντί για μονοκατοικίες, εμπορικά κέντρα”. Οι
ιταλικές πλατείες του de Chirico. “ Όταν θα έχω χάσει δέκα κιλά...”. “Ένα
τραγούδι απ’ τ’ Αλγέρι...”. Χορεύοντας στην αίθουσα χορού (Τάδε...ή άλλη...).
Άστικτος είναι ο χώρος που δεν τον συλλαμβάνει η σκέψη, η φαντασία, η
εικασία, και αφορά το υποκείμενο ως προς τις χωρικές ή χρονικές στάσεις ή
κινήσεις. Παραδείγματα: Απρόβλεπτες “γωνιές” που συναντάς καθώς
περιπλανιέσαι σε μια πόλη ή γειτονιά που επισκέπτεσαι πρώτη φορά. Πολυώροφα
κτίρια που προκύπτουν και περικυκλώνουν την τελευταία εναπομείνασα
μονοκατοικία με κήπο, κλείνοντάς την σε κλουβί. Η Αμερική όπου τελικά θα
πατήσει το πόδι του ο Κολόμβος, καθώς αναζητά τις “Δυτικές Ινδίες”. Πόλεις
κατεστραμμένες από τυφώνα ή πυρηνική έκρηξη. Ανοίγεις για πρώτη φορά μιά
άγνωστη πόρτα: “Μα, εδώ είναι αίθουσα χορού...!” Ή η Τάδε αίθουσα χορού μετά
από τριάντα χρόνια...Punctuated is the space when its shape and coordinates
determined and defined at the level under consideration, through
symbolic codes. Examples: Plan of the streets of the city; GPS;
elevator; postal addresses; e-mail addresses; [taille/νούμερο
υποδημάτων]...

Semi-punctuated is the space wholly, or partly but decisively,
determined through rescourse to imaginary contents, landmarks,
narratives and projections. Examples: Christopher Columbus planning
“Western Indias”; “Somebody , here will have, instead of pavillous,
centers”; de Chirico’ s Italian places; “When I wiil have last 20 pounds…”
Unpunctuated is the space never thought, imagined or anticipated,
encountered through displacement or the time flow. Examples: Unexpected
seen while roaming around in a city visited for the first time; five
arising where pavillous were, transforming the last remaining
[μονοκατοικία] to a “bird in cage”; America when Columbus put
soil; whole town devastated by a hurricane or atomic bomb…

http://147.102.12.19:8086/NODE/L0/4439.html